Alert Bankowy

Zmiany w regulacjach związanych z praniem pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu

4 marca 2020 roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Projekt powstał w związku z koniecznością implementacji Dyrektywy AML V >>> ("Ustawa Implementująca").

Zgodnie z głównymi założeniami Dyrektywy AML V oraz Ustawy Implementującej:

• katalog instytucji obowiązanych został uzupełniony o przedsiębiorców świadczących usługi polegające na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu przepisów prawa podatkowego lub celnego, a także o osoby prowadzące obrót oraz pośredników w handlu dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi i antykami
• uszczegółowiono definicje: beneficjenta rzeczywistego (definicja rozszerzana jest o osoby fizyczne sprawujące kontrolę nad osobą prawną będącą jednostką dominującą) oraz osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne (m.in. z definicje PEP-a wyłączone będą osoby sprawujące funkcje dyrektorów generalnych w urzędach naczelnych i centralnych organów państwowych, dyrektorów generalnych urzędów wojewódzkich oraz kierowników urzędów terenowych organów rządowej administracji specjalnej
• podniesiono limit transakcji płatniczych z 50 do 150 EUR, którymi może być zasilony instrument płatniczy lub stanowiący miesięczny limit transakcji, do którego instytucja obowiązana może odstąpić od przeprowadzania procesu identyfikacji i weryfikacji klienta (z zastrzeżeniem wyjątków)
• podniesiono próg maksymalnej kwoty przechowywanej elektronicznie z 50 do 150 EUR, do którego instytucja obowiązana może odstąpić od przeprowadzania procesu identyfikacji i weryfikacji klienta (z zastrzeżeniem wyjątków)
• zakazano prowadzenia anonimowych: rachunków, książeczek oszczędnościowych oraz skrytek depozytowych przez instytucje kredytowe i finansowe
• uznano Generalnego Inspektora Informacji Finansowej za jednostkę analityki finansowej oraz rozszerzono zakres gromadzonych przez niego statystyk
• doprecyzowano zasady dotyczące wykonywania środków bezpieczeństwa finansowego oraz działań podejmowanych przez instytucje obowiązane w zakresie stosunków gospodarczych lub transakcji związanych z państwami trzecimi wysokiego ryzyka
• rozszerzono katalog sankcji, które mogą zostać nałożone na instytucje obowiązane za naruszenie obowiązków wynikających z przepisów AML.

Dyrektywa AML V oraz Ustawa Implementująca zakładają również zmiany w zakresie funkcjonowania Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR):

• rozszerzono katalog podmiotów zobowiązanych do zgłaszania informacji do CRBR o: trusty, spółki partnerskie, europejskie zgrupowania interesów gospodarczych, spółki europejskie, spółdzielnie, fundacje oraz stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego
• wprowadzono obowiązek odnotowania, przez instytucje obowiązane, rozbieżności pomiędzy informacjami zgromadzonymi w CRBR, a tymi zebranymi w ramach stosowania środków bezpieczeństwa finansowego
• wprowadzono konieczność uzyskiwania przez instytucje obowiązane potwierdzenia lub odpisu z CRBR albo analogicznego rejestru prowadzonego w państwie UE w procesie weryfikacji beneficjenta rzeczywistego.

Do dnia 3 grudnia 2020 roku, Polska zobowiązana jest również do transpozycji kolejnej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie zwalczania prania pieniędzy za pomocą środków prawnokarnych (zwanej Dyrektywą AML VI >>>). Dyrektywa zaostrza sankcje związane z praniem pieniędzy przez zorganizowane grupy przestępcze oraz pracowników instytucji obowiązanych do ochrony przez tego rodzaju przestępstwami.

Zgodnie z Dyrektywą AML VI zwiększono minimalną karę pozbawienia wolności za przestępstwa związane z praniem pieniędzy do czterech lat. Wprowadzone zostały sankcje dla osób prawnych, w tym między innymi: odebranie prawa do korzystania ze świadczeń publicznych lub pomocy publicznej, tymczasowy lub stały zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, przymusową likwidację oraz czasowe lub stałe zamknięcie zakładów wykorzystywanych do popełnienia tego rodzaju przestępstw.

Zwiększenie limitu płatności zbliżeniowych do 100 PLN

Transakcje płatnicze nieprzekraczające 50 PLN, dokonywane przy użyciu kart zbliżeniowych do chwili obecnej były zwolnione z konieczności uwierzytelnienia za pomocą kodu PIN. W związku z koniecznością przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się pandemii COVID-19 poprzez ograniczenie płatności gotówkowych, organizacje płatnicze przyspieszyły trwające od dawna prace nad podniesieniem limitu transakcji zbliżeniowych niewymagających uwierzytelnienia z zastosowaniem kodu PIN do 100 PLN. Możliwość odstąpienia od stosowania silnego uwierzytelnienia klienta w odniesieniu do transakcji bezstykowych do kwoty 50 EUR dopuszcza Rozporządzenie delegowane Komisji Europejskiej wydane w ramach pakietu PSD2 (tzw. RTS dot SCA).

Funkcjonujące w Polsce schematy płatnicze, w tym schematy kart płatniczych, zgodnie z ustawą o usługach płatniczych, podlegają nadzorowi banku centralnego. W 2018 roku Visa oraz Mastercard złożyły do Narodowego Banku Polskiego wniosek o zgodę na podniesienie do 100 PLN limitu transakcji kartami zbliżeniowymi. W maju 2018 roku Narodowy Bank Polski wyraził zgodę na zwiększenie przez Mastercard limitu dokonywania płatności zbliżeniowych niewymagających uwierzytelnienia kodem PIN, natomiast Visa otrzymała takie zezwolenie w lutym 2019 roku.

Pierwotnie operacja podniesienia limitu transakcji zbliżeniowych miała zostać przeprowadzona w IV kwartale bieżącego roku, jednak w związku z obecną sytuacją rozprzestrzeniania się koronawirusa COVID-19, zdecydowano o przyspieszeniu tego procesu. Podniesienie limitu wymagało zmian w systemach sprzedażowych oraz aktualizacji systemów informatycznych obsługujących proces płatności kartami. Pierwsze transakcje bezstykowe w ramach nowego limitu zostały przeprowadzone 19 marca 2020 roku.

Działania Związku Banków Polskich mające na celu zminimalizowanie trudności w spłacie zobowiązań

16 marca 2020 roku Związek Banków Polskich (ZBP) opublikował komunikat >>> dotyczący środków uzgodnionych przez polskie banki w celu udzielenia pomocy kredytobiorcom dotkniętym pandemią COVID-19.

Banki zdecydowały o podjęciu odpowiednich działań w celu zminimalizowania trudności w spłacie zobowiązań, między innymi poprzez:

• wprowadzenie możliwości zawieszenia spłaty rat kapitałowych i odsetkowych na okres do trzech miesięcy oraz automatyczne przedłużenie okresu spłaty kredytu
• odnowienie, na wniosek klienta, finansowania na okres sześciu miesięcy dla przedsiębiorców, którzy posiadali zdolność kredytową pod koniec 2019 roku i którym w najbliższych miesiącach upływa termin odnowienia istniejącego finansowania
• przyznanie klientom tak zwanych „wakacji kredytowych” (okresów karencji) spłat rat leasingowych oraz zobowiązań z tytułu umów leasingu i faktoringu
• pomoc przy instalacji dodatkowych urządzeń POS w miejscach, w których przeprowadzane są transakcje płatnicze oraz wsparcie w pracach, pozwalających zwiększyć maksymalną kwotę płatności zbliżeniowych do 100 PLN
• ułatwienie dostępu do kredytu krótkoterminowego, służącego poprawie sytuacji finansowej klienta banku, który został dotknięty skutkami pandemii.

Banki zapewniły jednocześnie, że nie będą pobierać opłat za przyjęcie i rozpatrzenie wniosków dotyczących zawieszenia spłat rat oraz umożliwią przeprowadzenie całej procedury w sposób odformalizowany, bez konieczności przedstawiania dodatkowych dokumentów i zaświadczeń. Złożenie wniosków powinno być możliwe również za pośrednictwem poczty elektronicznej, bankowości elektronicznej lub telefonicznie, nawet jeżeli nie zostało to zapisane w umowie z bankiem.

Tarcza Antykryzysowa

Tarcza Antykryzysowa >>> to szereg regulacji mających na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom pandemii COVID-19. Głównym celem uchwalenia ustaw składających się na pakiet antykryzysowy jest zabezpieczenie płynności finansowej przedsiębiorców oraz ochrona miejsc pracy. Tarcza antykryzysowa zawiera regulacje usprawniające działalność sektora bankowego oraz rozwiązania mające na celu poprawę sytuacji kredytobiorcy. Pakiet ustaw został podpisany przez Prezydenta RP 31 marca 2020 roku.

Pakiet rozwiązań mających zniwelować skutki rozprzestrzeniania się pandemii przewiduje m.in.:

• umożliwienie obliczania zdolności kredytowej w oparciu o dane finansowe na koniec 2019 roku
• odroczenie obowiązku zgłoszenia informacji do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy do 13 lipca 2020 roku
• zwolnienie umów pożyczek zawieranych do dnia 31 sierpnia 2020 roku z podatku od czynności cywilnoprawnych
• przesunięcie terminu wejścia w życie rozwiązań prawnych dotyczących zrównania pozycji prawnej osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i konsumentów na 1 stycznia 2021 roku
• udzielanie przez Bank Gospodarstwa Krajowego gwarancji spłaty kredytów w formule pomocy de minimis dla sektora MŚP
• przesunięcie obowiązku utworzenia Pracowniczych Planów Kapitałowych w średnich przedsiębiorstwach na 1 października 2020 r.
• 3-miesięczne zwolnienie ze składek odprowadzanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dla pracujących w mikroprzedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób oraz osób samozatrudnionych o przychodzie poniżej 3-krotności przeciętnego wynagrodzenia
• wypłacenie świadczenia postojowego w wysokości 2 tyś. złotych dla osób zatrudnionych na umowie: zlecenie, agencyjnej i umowie o dzieło oraz samozatrudnionych
• wydłużenie terminów dotyczących sprawozdawczości finansowej.

Pakiet Impulsów Nadzorczych na rzecz Bezpieczeństwa i Rozwoju

18 marca 2020 roku Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) opublikował tzw. Pakiet Impulsów Nadzorczych na rzecz Bezpieczeństwa i Rozwoju >>> w odpowiedzi na rozprzestrzenianie się pandemii i jej wpływu na polski sektor finansów i bankowości.

Pakiet Impulsów Nadzorczych zakłada przesunięcie w czasie o pół roku wymogu dostosowania się podmiotów zobowiązanych do wytycznych EBA w sprawie outsourcingu. UKNF opóźnia również wdrożenie Rekomendacji R dotyczącej zasad identyfikacji bilansowych ekspozycji kredytowych.

Przewodniczący KNF poparł obniżenie bufora ryzyka systemowego oraz postanowił nie uwzględniać aspektu funkcjonowania banków poniżej wymaganego bufora przy podejmowaniu działań nadzorczych.

UKNF zamierza ograniczyć przeprowadzanie inspekcji, umożliwiając bankom dostosowanie się do obecnej sytuacji. Urząd zdecydował również o złagodzeniu sankcji związanych z czasowym niewypełnianiem obowiązków przez podmioty nadzorowane.

Pakiet Impulsów Nadzorczych zakłada możliwość modyfikacji przez banki warunków kredytu na korzyść klienta, bazując na dokonanej wcześniej ocenie sytuacji finansowej klienta. Rozwiązanie ma na celu ochronę przed opóźnieniem w regulowaniu zobowiązań oraz niewypłacalnością kredytobiorcy.

Proponowane przez UKNF zmiany pozwalają instytucjom finansowym skoncentrować się na działalności operacyjnej oraz umożliwiają zachowanie ciągłości finansowej przez klientów.