Wynik wstępnych badań lekarskich zdecyduje o zatrudnieniu

Wstępne badania lekarskie mają na celu potwierdzenie zdolności wybranego kandydata – przyszłego pracownika do pracy na danym stanowisku. Dlatego ważne jest prawidłowe zaplanowanie takich badań, aby przez przypadek nie dopuścić do pracy osoby, która nie jest do niej zdolna i wykonywanie której może być dla niej niebezpieczne. Koszt badań lekarskich w całości pokrywa pracodawca.

Najpierw skierowanie

Pierwszym krokiem jest przygotowanie przez pracodawcę skierowania na wstępne badania lekarskie. Niestety już na tym początkowym etapie ustawodawca nie ułatwia pracodawcom zadania. Po zmianach związanych z wejściem w życie przepisów RODO, pojawiły się problemy związane z numerem PESEL i z adresem zamieszkania kandydata do pracy. Zgodnie z kodeksem pracy, pracodawca nie jest uprawniony do żądania tych danych od kandydata, podczas gdy urzędowy wzór skierowania na badania wymaga ich podania.

Kwestia numeru PESEL została rozwiązana we wzorze skierowania. Jego treść wskazuje, że w przypadku "osoby przyjmowanej do pracy" należy ten numer zastąpić datą urodzenia.

Nadal problematyczna jest natomiast kwestia adresu kandydata, bez wskazania którego zdarza się, że placówki medyczne odmawiają przyjęcia skierowania i przeprowadzenia badania – patrz wykres. Nie dotyczy to przypadku, gdy skierowanie jest wystawiane pracownikowi, ponieważ od niego pracodawca może już żądać podania adresu zamieszkania.

W praktyce zdarza się jednak, że doszło do nawiązania stosunku pracy, ale pracownik nie został jeszcze dopuszczony do pracy. Z takim rozwiązaniem wiąże się ryzyko konieczności wypowiedzenia pracownikowi zawartej umowy o pracę, jeżeli w wyniku badań lekarskich zostanie stwierdzona jego niezdolność do umówionej pracy. Mając to na uwadze, bardziej praktycznym rozwiązaniem jest wystawienie skierowania kandydatowi, tj. przed nawiązaniem stosunku pracy. W szczególności dotyczy to kandydatów do pracy w produkcji, gdzie predyspozycje fizyczne mają większe znaczenie.

Formalności

Treść skierowania na badania wstępne

Skierowanie powinno zawierać:

• wskazanie, że dotyczy wstępnych badań lekarskich
• określenie stanowiska pracy, na którym kandydat ma zostać zatrudniony
• opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Badania wstępne krok po kroku

Wystawianie skierowań na badania dla kandydata bez adresu jest podejściem ostrożnościowym. Z kolei działanie na podstawie zgody, które jest prawnie dopuszczalne, zależy od woli kandydata.

Analiza orzeczenia

Kolejnym krokiem jest wydanie orzeczenia lekarskiego przez lekarza (stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku lub istnienie przeciwskazań do pracy na określonym stanowisku) w dwóch egzemplarzach: jeden dla kandydata / pracownika, drugi dla pracodawcy. Egzemplarz orzeczenia lekarskiego należy przechowywać w aktach osobowych pracownika wraz z kopią skierowania na badanie (część A).

Po otrzymaniu orzeczenia lekarskiego należy je dokładnie przeanalizować. Zdarza się bowiem, że lekarz wydaje co prawda pozytywne orzeczenie lekarskie, tj. brak przeciwwskazań zdrowotnych, ale jednocześnie dopisuje różne zastrzeżenia, np. "bez pracy na wysokości" czy też "maksymalnie 8 godzin dziennie". W takim przypadku pracodawca nie ma jasności co do tego, czy może daną osobę dopuścić do pracy.

Pracodawcy przysługuje prawo odwołania się od takiego orzeczenia lekarskiego w terminie 7 dni od jego otrzymania. W przypadku uchybienia temu dość krótkiemu terminowi, bezpieczniej jest ponownie skierować kandydata / pracownika na badania, niż narażać się na ryzyko związane z dopuszczeniem do pracy osoby, która nie powinna zostać do niej dopuszczona ze względów zdrowotnych.

Na marginesie warto wskazać, że zdaniem Sądu Najwyższego "za zewnętrzną przyczynę wypadku może być uznane dopuszczenie pracownika do pracy na podstawie zaświadczenia lekarskiego zawierającego oczywiście błędną ocenę jego zdrowia" (tak SN w wyroku z 17 maja 2017 r., II PK 94/16). Dlatego tak ważne jest krytyczne podejście pracodawcy do orzeczeń wystawianych przez lekarzy.

Nie zawsze obowiązkowe

Nie zawsze konieczne jest skierowanie kandydata do pracy na wstępne badania lekarskie. Pierwszy wyjątek dotyczy byłego pracownika, którego pracodawca chce ponownie zatrudnić na to samo stanowisko pracy lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy. Ponowne zatrudnienie musi jednak nastąpić w ciągu 30 dni od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy.

Drugim wyjątkiem jest zatrudnienie osoby, która co prawda nie jest byłym pracownikiem firmy, ale posiada aktualne orzeczenie lekarskie od swojego poprzedniego pracodawcy / pracodawcy, u którego równocześnie dalej pracuje. Wymagane jest jednak, aby warunki pracy opisane w skierowaniu na badania lekarskie odpowiadały warunkom pracy na stanowisku, na którym kandydat ma zostać zatrudniony. Również tutaj zatrudnienie powinno nastąpić w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy (chyba że równocześnie dalej pracuje dla innego pracodawcy). Nie dotyczy to jednak stanowisk, na których wykonywane są prace szczególnie niebezpieczne.

Nie ma żadnych odstępstw od badań wstępnych przy powierzeniu pracy szczególnie niebezpiecznej.

_{Artykuł "Wynik wstępnych badań lekarskich zdecyduje o zatrudnieniu" autorstwa Karoliny Stawickiej i Karoliny Terech ukazał się 12 lutego 2020 roku w dzienniku Rzeczpospolita}