Stan zdrowia trzeba weryfikować

Po przeprowadzeniu badań profilaktycznych lekarz wskazuje w orzeczeniu datę następnego badania. Co do zasady, zakres i częstotliwość badań określają wskazówki metodyczne stanowiące załącznik do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 2067). Lekarzom pozostawiono jednak swobodę w wyznaczaniu krótszego terminu następnego badania, jeżeli stwierdzą, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika.

Pracodawca powinien pilnować terminu wskazanego w orzeczeniu lekarskim, ponieważ – analogicznie, jak w przypadku wstępnych badań lekarskich – przekroczenie tego terminu oznacza, że pracownik nie posiada aktualnego orzeczenia o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku, a w konsekwencji nie powinien zostać dopuszczony do pracy. Z wszelkimi tego konsekwencjami. Przykładowo "dopuszczenie do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonych stanowiskach (art. 229 § 4 k.p.) może stanowić przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy" (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 17 listopada 2000 r., II UKN 49/00).

Badania okresowe...

Sama procedura kierowania na okresowe badania lekarskie wygląda praktycznie tak samo, jak w przypadku badań wstępnych. Pracodawca powinien wystawić pracownikowi skierowanie na okresowe badania lekarskie przed upływem terminu ważności poprzedniego orzeczenia lekarskiego. Nie należy tego zostawiać na ostatnią chwilę, ponieważ może się zdarzyć, że lekarz nie będzie w stanie przyjąć pracownika „od ręki”, a pierwszy wolny termin będzie za kilka dni.

Skierowanie powinno wskazywać, że dotyczy okresowych badań lekarskich i – podobnie jak w przypadku skierowania na wstępne badania lekarskie – powinno określać stanowisko pracy pracownika oraz zawierać opis warunków pracy.

Okresowe badania lekarskie przeprowadzane są na koszt pracodawcy. W miarę możliwości powinny zostać przeprowadzone w godzinach pracy. Co istotne, pomimo niewykonywania pracy w okresie przeprowadzanych badań, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Ponadto, jeżeli wykonanie badań wiąże się z koniecznością przejazdu do innej miejscowości, pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu (według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych).

Egzemplarz orzeczenia lekarskiego należy przechowywać w aktach osobowych pracownika wraz ze skierowaniem na badanie (część B).

… oraz kontrolne

W przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą trwającej dłużej niż 30 dni, konieczne jest przeprowadzenie kontrolnych badań lekarskich. Ich celem jest ustalenie zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

Procedura kierowania pracownika na kontrolne badania lekarskie jest taka sama, jak w przypadku okresowych badań lekarskich, z tym że w skierowaniu należy wskazać, że dotyczy ono badań kontrolnych.

Kłopot z urlopem

Kwestią sporną w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest możliwość udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą. Najnowsze orzecznictwo stoi na stanowisku, że niezdolność do pracy wyłącza możliwość korzystania z urlopu wypoczynkowego zgodnie z jego przeznaczeniem, w związku z czym udzielenie urlopu w okresie niezdolności do pracy jest niedopuszczalne (SN w wyroku z 26 października 2016 r., III PK 9/16).

Zgodnie z przeciwnym stanowiskiem, w przypadku wcześniej zaplanowanego urlopu wypoczynkowego udzielanego bezpośrednio po okresie nieobecności, pracodawca nie musi kierować pracownika na badania kontrolne. Wynika to z tego, że badania odzwierciedlają zdolność pracownika do pracy, a skoro w okresie urlopu nie będzie ona świadczona, to nie ma przeszkód w udzieleniu urlopu wypoczynkowego (SN w wyroku z 9 marca 2011 r., II PK 240/10; SN w wyroku z 20 marca 2008 r., II PK 214/07).

Upewnienie się, że pracownik jest zdolny do pracy w momencie rozpoczęcia urlopu gwarantuje, że ten urlop zostanie wykorzystany zgodnie z przeznaczeniem i nie będzie kwestionowany przez pracownika. Niewątpliwie, jeżeli pracodawca skieruje pracownika na kontrolne badania lekarskie przed udzieleniem mu urlopu wypoczynkowego, pracownik będzie zobowiązany poddać się takim badaniom.

Odpowiedzialność karna

Za naruszenie przepisów związanych z obowiązkowymi badaniami lekarskimi pracodawcom grozi kara grzywny w wysokości w wysokości od 1000 do 30 000 zł. W szczególności takim naruszeniem jest brak skierowania pracownika na badania kontrolne czy też dopuszczenie go do pracy, do której nie jest zdolny (SN w wyroku z 10 stycznia 2006 r., I PK 131/05).

Nie można wykluczyć również dalszych konsekwencji. Przykładowo, jeżeli pracownik, który został dopuszczony do pracy, do której nie jest zdolny, dozna uszczerbku na zdrowiu, może on domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia.

Pracownik też ma obowiązki

Z obowiązkiem pracodawcy w skierowaniu pracownika na badania lekarskie koreluje obowiązek poddania się przez pracownika takim badaniom lekarskim. Co więcej, odmowa poddania się badaniom lekarskim stanowi naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i może uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę (SN w wyroku z 10 stycznia 2006 r., I PK 131/05), a nawet stanowić podstawę niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę (SN w wyroku z 10 maja 2000 r., I PKN 642/99).

_{Artykuł "Stan zdrowia trzeba weryfikować" autorstwa Karoliny Terech ukazał się 20 lutego 2020 roku w dzienniku Rzeczpospolita}